پرسشنامه‌ صداوسیمای ایران اوایل سال 1374

بعد از انتشار نتایج این تحقیق که حاکی از پیشداوری بسیار منفی فارس‌ها نسبت به ترک‌ها بود ترک‌ها نه از پاسخگویان، بلکه از اقدام صداوسیما برآشفتند. این خشم منجر به اعتراضات دانشجویان دانشگاه‌های تبریز، تهران و اورمیه در نوزدهم اردیبهشت 74 شد تا این روز به عنوان «روز دانشجوی آذربایجان» در تاریخ ماندگار شود. ده روز بعد از انتشار این پرسشنامه، صداوسیما وجود هرگونه ارتباط با آن را منکر شده و اعلام کرد که مرکز تحقیق و بررسی تنها نتایج آن را انتشار داده است.

پروفسور باقر ساروخانی؛ اهل قزوین، تحصیلکرده دانشگاه سوربن، استاد جامعه‌شناسی تهران و پدر جامعه‌شناسی ارتباطات ایران است که موفق به دریافت «جایزه بین‌المللی دکتر حمید نطقی» نیز شده است. ایشان در جلد اول کتاب «روشهای تحقیق در علوم اجتماعی» تلویحا به این پرسشنامه اشاره کرده‌ (تصاویر ضمیمه) و مانند سایر صاحبنظران می‌نویسند که این پرسش‌ها طوری طراحی شده‌اند که فرد ابتدا با موضوعی کاملا خصوصی با بیشترین میزان حساسیت و محافظه‌کاری مواجه شده به آن پاسخ منفی می‌دهد ولی سئوالات بعدی به فضای عمومی جامعه کشیده شده، فردی را که به سئوال اول پاسخ منفی داده به سمتی هُل می‌دهد که ترک‌ها را به عنوان هموطن نیز نپذیرد.

نکته دیگر آنکه این نوع تحقیق، برای بررسی میزان وجهه اقلیت، مهاجران و بیگانگان در بین اعضای اکثریت، ساکنان و خودی‌ها صورت می‌گیرد و این پرسشنامه ترک‌ها را در ایران و تهران، اقلیت یا مهاجر یا بیگانه در نظر گرفته بود که بازتولید داستان همیشگی فارس‌نشین بودن ایران از دوره دایناسورها و مهاجر و غیرایرانی بودن ترک‌ها بود. برای همین ترک‌ها بیش از هرچیزی از این مسئله خشمگین بودند که «چه کسی به طراح و پاسخگویان این پرسشنامه چنین صلاحیتی را داده تا در مورد ترک‌ها وراجی کنند» و به قول گزارشگر روزنامه سلام «تظاهرکنندگان پرسشنامه را بی‌احترامی به شرف ترک‌ها در ایران اعلام کردند».