هوش مصنوعی‌ای که به زبان ترکی فکر می‌کند

مدل زبان بزرگ T3 AI’LE، طرح شرکت بایکار و بنیاد تی۳، به‌منظور پردازش و تولید زبان طبیعی به زبان ترکی ایجاد شده است. این مدل زبانی هوش مصنوعی منبع‌باز بوده و به کاربران امکان مشارکت در مراحل توسعه را می‌دهد.

ما در عصری زندگی می‌کنیم که مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) تحولی اساسی در هوش مصنوعی و پردازش زبان طبیعی ایجاد کرده‌اند. این مدل‌ها با توانایی‌های خود در درک و تولید زبان انسانی، تأثیرات مهمی در حوزه‌های مختلف از جمله دسترسی به اطلاعات، ارتباطات، آموزش و سلامت به‌جا گذاشته‌اند. مدل‌های زبانی بزرگ به کاربران این امکان را می‌دهند تا از داده‌های پیچیده اطلاعاتی استخراج کنند، سؤالات خود را به زبان طبیعی مطرح کنند و پاسخ‌های دقیق ارائه دهند. این ویژگی به تسریع و بهبود فرآیندهای جستجو و تصمیم‌گیری کمک می‌کند. در این راستا، ترکیه نیز با معرفی مدل زبانی بزرگ خود به نام T3 AI’LE به عرصه جهانی وارد شده است. این مقاله به بررسی جزئیات مربوط به T3 AI’LE، اهداف آن، و چگونگی مشارکت افراد در این پروژه می‌پردازد.

چه مزایایی در توسعه مدل زبانی ترکی وجود دارد و چرا چنین چیزی نیاز است؟

در حال حاضر، برخی از مدل‌های بزرگ زبان که در سطح جهانی به طور گسترده استفاده می‌شوند، گاهی اوقات پاسخ‌هایی ارائه می‌دهند که در زمینه‌های فرهنگی و زبانی متفاوت مشکلاتی را ایجاد می‌کند. به‌عنوان‌مثال، زمانی که شما با مجموعه‌ای از سؤالات مخصوص به ترکیه با مدل GPT صحبت می‌کنید، ممکن است این مدل برای توضیح مسائل به مثال‌هایی از آمریکا اشاره کند. این مسئله باعث می‌شود که تفاوت‌های فرهنگی و معنایی که مختص کشورهای غیر از آمریکا است نادیده گرفته شود.

مدل‌های بزرگ زبان در حال حاضر در بسیاری از حوزه‌ها تحولی بزرگ ایجاد کرده‌اند و به‌ویژه در سال‌های اخیر تأثیرات قابل‌توجهی در سطح جهانی داشته‌اند. این مدل‌ها راه‌حل‌هایی برای تسهیل زندگی انسان‌ها در زمینه‌های پردازش زبان، ترجمه، جستجوی اطلاعات و بسیاری دیگر از موارد ارائه می‌دهند. بااین‌حال، ابعاد فرهنگی و اخلاقی این فناوری‌ها به طور کافی بررسی نشده است. محیط‌هایی که این مدل‌ها در آن‌ها توسعه و آموزش داده می‌شوند تأثیر زیادی بر نتایج آن‌ها دارند. درست مانند انسانی که از محیط خود تأثیر می‌پذیرد، این مدل‌ها نیز اثرات فرهنگی داده‌هایی که با آن‌ها آموزش‌دیده‌اند را در نتایج خود نشان می‌دهند.

مدل‌های بزرگ زبان معمولاً در کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده و اروپا توسعه می‌یابند و به همین دلیل داده‌های آموزشی آن‌ها عمدتاً فرهنگ و تمدن غربی را بازتاب می‌دهند. به طور مثال، متون به زبان انگلیسی و محتوای مرتبط با فرهنگ غربی در آموزش این مدل‌ها استفاده می‌شود؛ بنابراین، نتایج این مدل‌ها به طور طبیعی ممکن است نمایانگر دیدگاه فرهنگی خاصی باشد.

موردی که در اینجا مهم است، استفاده از این مدل‌ها در زمینه‌های فرهنگی و زبانی است که ممکن است به آن‌ها آشنا نباشند. تحقیقی که در دانشگاه هاروارد انجام شده است، نشان می‌دهد که شباهت پاسخ‌های مدل GPT به پاسخ‌های انسانی در فرهنگ‌هایی که به فرهنگ آمریکا نزدیک‌تر هستند، بیشتر است. اما در کشورهای خاورمیانه یا آفریقا که از فرهنگ آمریکا فاصله دارند، این شباهت کاهش می‌یابد.

در چنین شرایطی، یکی از راه‌حل‌ها می‌تواند فرایند تنظیم دقیق (fine-tuning) باشد که در آن مدل‌های زبان بزرگ برای زمینه خاصی آموزش داده می‌شوند. تنظیم دقیق فرایندی است که در آن پارامترهای یک مدل باید به‌صورت خیلی دقیقی تنظیم شوند تا مدل با مشاهدات مشخصی تناسب پیدا کند. این فرایند در یادگیری ماشین یک فرایند بسیار متداول است که در آن با اضافه‌کردن لایه‌های جدید مدل از پیش آموزش داده شده‌ای، سعی می‌شود که پارامترهای آن مدل حاصل به‌گونه‌ای تنظیم شود که دقت مدل روی یک مجموعه داده جدید نیز بالا رود.

اما این فرایند همیشه کافی نیست. تغییرات در مدل‌ها به‌اندازه‌ای دشوار است که نمی‌توان به طور کامل از اثرات داده‌های آموزشی پیشین خلاص شد.

همچنین، در آخرین بیانیه شورای امنیت ملی ترکیه، پیشرفت‌های در زمینهٔ هوش مصنوعی به‌عنوان یک فرصت بزرگ و درعین‌حال تهدید جدید مطرح شده است. استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی خارجی می‌تواند خطرات امنیتی به همراه داشته باشد، چرا که اطلاعات کشور ممکن است به دست کشورهای خارجی بیفتد. توسعه مدل‌های بومی و داخلی می‌تواند این خطرات را کاهش دهد و همچنین در حفظ و گسترش فرهنگ کشور اهمیت زیادی دارد.

در نهایت، باتوجه‌به تمام این مسائل، توسعه مدل‌های زبان بومی می‌تواند به افزایش اعتبار کشور در عرصه جهانی کمک کند و جایگاه کشور را در حوزه‌های فناوری و دیپلماسی تقویت کند.

مدل زبانی ترکی T3 AI’LE چیست؟

مدل T3 AI’LE به‌عنوان یک مدل زبان بزرگ ملی ترکیه، توسط شرکت بایکار و تحت سرپرستی بنیاد تیم فناوری ترکیه تی‌۳ توسعه‌یافته است. هدف اصلی این پروژه ایجاد یک مدل هوش مصنوعی است که توانایی پردازش و تولید زبان طبیعی را داشته باشد و بر مبنای زبان ترکی طراحی شده باشد. نکته جالب این است که این مدل تنها محدود به زبان ترکی نیست و قابلیت پشتیبانی از تمامی زبان‌ها را خواهد داشت.

نام این مدل از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول، T3، به بنیاد تی‌۳ اشاره دارد که به توسعه تکنولوژی‌های نوین و پیشرفت‌های علمی در ترکیه مشغول است. بخش دوم، AI، مخفف «Artificial Intelligence» (هوش مصنوعی) است. بخش سوم، LE، دو بخش قبلی را کامل می‌کند و با ترکیب AI ، واژه ترکی “Aile” به معنای “خانواده” را می‌سازد که یک نام‌گذاری ابتکاری را به وجود می‌آورد.

انتخاب این واژه به‌عنوان بخشی از نام مدل، نشان‌دهنده روح همکاری و جمعی است که در فرایند توسعه این مدل مدنظر قرار گرفته است. همچنین، این نام به دنبال ایجاد ارتباط و همبستگی میان جامعه و پژوهشگران است.

مدل T3 AI’LE ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را از سایر مدل‌های هوش مصنوعی متمایز می‌کند. یکی از ویژگی‌های بارز این مدل، منبع‌باز بودن آن است؛ به این معنا که توسعه‌دهندگان و پژوهشگران می‌توانند به‌سادگی به کدها و داده‌های مربوط به این پروژه دسترسی پیدا کنند و در بهبود و توسعه آن مشارکت نمایند. همچنین، اگرچه T3 AI’LE به طور خاص برای زبان ترکی طراحی شده، اما شامل تمامی زبان‌ها خواهد بود که این ویژگی به گسترش کاربردهای آن و تبدیل‌شدنش به یک ابزار چندزبانه کمک می‌کند. از سوی دیگر، بنیاد تی‌۳ با هدف جذب حمایت‌های عمومی و تخصصی، به داوطلبان اجازه می‌دهد تا در مراحل توسعه و تست این مدل مشارکت کنند. این رویکرد نه تنها به غنی‌تر شدن مدل کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای یادگیری و همکاری در یک پروژه ملی فراهم می‌آورد.

مراحل توسعه مدل T3 AI’LE به‌صورت هم‌زمان و موازی پیش می‌رود، به‌طوری که طراحی، توسعه و تست در کنار یکدیگر انجام می‌شود. داوطلبان می‌توانند در بخش‌های مختلف پروژه، از جمله برنامه‌نویسی، آزمایش و تحلیل داده‌ها، مشارکت کنند.

این مدل قابلیت‌های زیادی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به توسعه چت‌بات‌های هوشمند اشاره کرد که توانایی درک و پاسخگویی به سؤالات به زبان ترکی و دیگر زبان‌ها را دارند. همچنین، T3 AI’LE می‌تواند به ایجاد ابزارهای ترجمه کمک کند که متون را به طور مؤثر از یک زبان به زبان دیگر ترجمه می‌کنند.

علاوه بر این، این مدل می‌تواند به نویسندگان و تولیدکنندگان محتوا در خلق متن‌های باکیفیت و مناسب یاری رسانده و به تنوع و غنای محتوای تولید شده کمک کند.

تجربه‌ای جدید با سلجوق بایراکتار؛ مدل زبان T3 AI’LE در خدمت جامعه

سلجوق بایراکتار، رئیس هیئت‌امنای بنیاد تیم فناوری ترکیه (T3) و مدیرعامل شرکت بایکار، در دهمین اجلاس کارآفرینی Take Off 2023 از این طرح جدید رونمایی کرد. وی هدف این طرح را توسعه یک مدل زبان بزرگ به زبان ترکی و گسترش کاربرد آن در کشورهای ترک عنوان کرد.

بایراکتار از علاقه‌مندان و داوطلبان دعوت کرد تا در مراحل مختلف این پروژه، شامل توسعه و آزمایش، مشارکت کنند. باتوجه‌به موفقیت پروژه‌های تحت مدیریت او در سال‌های اخیر، اعتماد به این مدل زبانی پیش از اجرای آن افزایش‌یافته است. این پروژه سیستم ثبت‌نام آنلاینی را برای علاقه‌مندان و داوطلبان همکاری بر این پروژه قرار داده است.

مدل‌های زبان بزرگ موجود مانند ChatGPT و Gemini با پردازش حجم زیادی از نمونه‌های زبان انسانی، توانسته‌اند نتایج مشابهی با ساختار زبانی همسان تولید کنند و در زمینه‌هایی مانند ترجمه، تولید محتوا و برنامه‌نویسی کاربردهای متنوعی دارند. بایراکتار به این نکته اشاره کرد که پروژه «T3 AI’LE» قصد دارد با تمرکز بر زبان ترکی، به‌عنوان یک منبع‌باز، تمامی زبان‌ها را در بر بگیرد.

در پاسخ به نگرانی‌ها درباره تهدیدات احتمالی هوش مصنوعی برای بشر، بایراکتار دیدگاه انتقادی دارد و اظهار می‌کند: انسان‌ها سال‌هاست که فناوری‌هایی برای نابودی کامل بشریت توسعه داده و از آن‌ها استفاده کرده‌اند. او مدل‌های پردازش زبان کنونی را به طوطی تشبیه کرده و آن‌ها را ماشین‌های پیچیده‌ای بدون خودآگاهی توصیف می‌کند که هدفشان کمک به انسان‌هاست.

سلجوق بایراکتار در مجمع دیجیتال سازمان کشورهای ترک که در دهم اکتبر ۲۰۲۴ در بیشکک، پایتخت قرقیزستان، برگزار شد، به تشریح فعالیت‌های گذشته و حال در حوزه هوافضای ترکیه و نقش شرکت بایکار در این زمینه پرداخت. او با تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی در زندگی معاصر، از توسعه مدل بزرگ زبان ترکی «T3 AI’LE» صحبت کرد و ابراز امیدواری کرد که این سیستم به‌زودی وارد فاز اجرایی شود و برای عموم در دسترس قرار گیرد. بایراکتار همچنین تأکید کرد که قابلیت گسترش این مدل در کشورهای ترک وجود دارد.

اجراکردن مدل زبانی بزرگ T3 AI’LE می‌تواند به توسعه هوش مصنوعی بومی در ترکیه و کشورهای ترک کمک کند. این مدل که با هدف پردازش و تولید زبان طبیعی، به‌ویژه زبان ترکی طراحی شده، می‌تواند به‌عنوان ابزاری در زمینه‌های مختلف مانند ترجمه ماشینی، تولید محتوا و پاسخگویی به سؤالات مورداستفاده قرار گیرد. همچنین، توسعه مدل T3 AI’LE می‌تواند آغازگر تحولی در حوزه هوش مصنوعی در ترکیه باشد.

این نوشته توسط یکی از همکاران فریلنسر تی‌آرتی فارسی به رشته تحریر درآمده است. نظرات بیان شده در این نوشته نظر نویسنده مطلب است و الزاما بازتاب رویکرد تی‌آرتی فارسی نمی‌باشد.