سید جعفر پیشه وری (۱۸۹۲-۱۹۴۷)
اجتماعی-سیاسی خادم ایران‌دا (خصوصیله جنوبی آذربایجاندا) انقلابی حرکاتین گؤرکملی خادملریندن بیری، پوبلیسیست.
۱۲ ایون ۱۸۹۲- ایل تاریخین‌ده جنوبی آذربایجان، خالخال محله سینین زاویه کندین‌ده، یوخسول روحانی عائله‌سین‌ده آنادان اولموش‌دور. ایلک تحصیلینی دوغولدوغو کند ده آلان سید جعفر ۱۲ یاشین‌دا عائله‌سی ایله بیرلیکده باکییا (بولبوله کندینه) کؤچموش‌دور. ۱۹۱۳-جو ایلده خیردالان کندین‌ده مکتب آچمیش‌دی. ایلده پیشه وری “عدالت” پارتییاسینا داخل اولموش، نریمان نریمان اوولا سیخ امکداش‌لیق ائتمیش‌دیر. بو دؤورده او، هم ده باکی‌داکی “اتحاد” مدره‌سه‌سین‌ده درس دئمیش‌دیر.
۱۹۱۸-جی ایلده ایران “عدالت” پارتیاسی مرکزی کومیته‌سینین عضوو سئچیلمیش و پارتییانین رسمی اورقانی اولان “حریت” قزئتینین مسئول رئداکتورو تعیین اولونموش‌دور. بونونلا یاناشی، “آذربایجان فقراسی”، “زحمت صداسی”، “فقرا صداسی”، “باکی فهله کنفرانسی نین اخباری” قزئتلرین‌ده مقاله‌لرله چیخیش ائتمیش‌دیر. پیشه وری بو دؤورده گنج ایشچیلر اتفاقینین اورقانی اولان “یولداش” ژورنالینین مسئول رئداکتورو وظیفه‌سین‌ده ده چالیشیردی. ۲۰-۱۹۱۸ –جی ایللرده ایرانین بیر سیرا شهرلرین‌ده “عدالت” این یئرلی تشکیلاتلارینین یارادیلماسین‌دا یاخین‌دان اشتراک ائتمیش‌دیر. او، ارتجاع و امپریالیزم، مستملکه‌چی‌لیک و دسپوتیزم علیهینه مبارزه ده ایران خالقلاری نین اتحاد و اتفاقینین تامین اولونماسی نی باشلیجا شرط حساب ائدیردی.
۱۹۲۰-جی ایلین یانوارین‌دا، عینی زامان‌دا، ” یولداش” ژورنالینین رئداکتورو اولان پیشه وری “یاشاسین مستقل آذربایجان شورا حکومتی” آدلی مقاله ایله چیخیش ائتمیش‌دیر. پیشه وری شورا حکومتی اوغروندا چیخیش ائتسه ده او، آذربایجانین مستقل لیگی نین طرفداری ایدی.
پیشه وری “عدالت” پارتییاسینین گیلان رسپوبلیکاسی حکومتینین صدری کیچیک خانلا دانیشیقلار آپارماق اوچون ۱۹۲۰-جی ایل مایین ۲۳-ده رشته گؤندردیگی نماینده هئیتینه باش‌چی‌لیق ائتمیش‌دیر. اوغورلا کئچن دانیشیقلاردان سونرا پیشه وری کیچیک خان حکومتین‌ده خارجی ایشلر کومیسساری وظیفه‌سینه تعیین اولونموش‌دور. همین ایلین اییونو‌دا ایران کمونیست پارتییاسینین (ای ک پ) انزه‌لی ده کئچیریلن ۱-جی قورولتایین‌دا ای ک پ م ک-نین ۱۵ عضوندن بیری سئچیلن پیشه وری ۱۹۲۲-جی ایلده ای ک پ م ک جنوب بوروسونون رهبری تعیین ائدیله‌رک، ۱۹۲۳-جی ایلده ک اصفهان‌دا چالیشمیش‌دیر. ۱۹۳۰-جو ایلین دکابرین‌دا حبس ائدیلمیش، ۱۹۴۰-جی ایلده آزادلیغا بوراخیلاراق، کاشانا سورگون اولونموش، لاکین آز سونرا بورادا یئنی‌دن توتولموش، ۱۹۴۱-جی ایلین سونلارین‌دا آزادلیغا بوراخیلمیش‌دیر.
۱۹۴۵-۴۱- جی ایللرده جنوبی آذربایجاندا دموکراتیک حرکاتین اؤنجوللرین‌دن بیری اولموش و آذربایجان خالقی نین مختار حقوقلاری اوغروندا مبارزه‌ده فعال اشتراک ائتمیش‌دیر. ۴۵-۱۹۴۳-جی ایللرده تهران‌دا مارکسیست مفکوره‌لی “آژیر” قزئتینی بوراخمیش‌دیر. ۱۹۴۴-جو ایلده ایران مجلیسینه سئچیلن پیشه ورینین دپوتاتلیق مانداتی مجلیسین مرتجع چوخ‌لوغو طرفین‌دن رد ائدیلمیش‌دی.
۱۹۴۵-جی ایلده پیشه ورینین رهبرلیگی ایله آذربایجان دموکرات فرقه‌سی (آدف) تشکیل اولوندو. جنوبی آذربایجاندا میللی آزادلیق حرکاتینین غلبه‌سی نتیجهسینده ۱۹۴۵-جی ایل دکابرین ۱۲-ده (۲۱ آذر) تبریز شهرینده آذربایجان ملی مجلیسینین اجلاسی آچیل‌دی. میللی مجلس آذربایجان ملی حکومتینین تشکیلینی پیشه ورییه تاپشیردی. مجلیس ۱۰ ناظردن عبارت حکومتین ترکیبینی تصدیق ائتدی. آذربایجان ملی حکومتی بیر ایل یاشادی و ایران شاه‌لیق رئژیمینین حربی تجاوزو نتیجهسینده ۱۹۴۶-جی ایل دکابرین ۱۲-ده سقوط ائتدی. پیشه ورینین سیاسی مؤقعی ایران داخیلین‌ده آذربایجانین مختاریتی اوغروندا مباریزه‌دن اونون تام مستقل‌لیگی ایدئیاسیناده ک یوکسلمیش‌دیر. “۱۲ شهریور”، “قیزیل صحیفه‌لر” آدلی بدیعی اثرلرین مؤلفی و ناشیری ایدی. آنا دیلی و ادبیاتینا، پداگوژی یا و س. مسئله‌لره دایر مقاله‌لرین مؤلفی‌دیر.
۱۹۴۷-جی ایل ایول آیینین ۱۱-ده گنجه شهرین‌دن قاییدارکن یئولاخ یاخینلیغین‌دا پیشه وری معمالی شکیل‌ده ماشین قزاسینا دوشموش و هلاک اولموش‌دور. پیشه ورینین مزاری باکی شهرینده فخری خیابان‌دادیر.
ادبیات:
- سئچیلمیش اثرلری، ب.، ۱۹۸۴.
- ابراهیموو (شاهین) ت.آ.، ایران کوممونیست پارتییاسینین یارانماسی، ب.، ۱۹۶۳
- جنوبی آذربایجانین ادبیاتی آنتولوگییاسی، ۳ جلد ده، ج.۲-۳، ب.، ۱۹۸۸
- ووقار احمد.س . ج . پیشه وری: حیاتی، محیطی و یارادیجی‌لیغی ، ب.، ۱۹۹۸.
- «سید جعفر پیشه وری »//آذربایجان خالق جمهوریتی ائنسکلوپدیاسی. ۲-جی جلد، باکی: لیدر، ۲۰۰۵، ص.۲۸۹
Comments are closed.