AZƏRBAYCAN DİLİNİ BİLMƏKLƏ İRANI KƏNDBƏKƏND GƏZƏRSƏN

1981-ci ilin yayında ADF-nin Salyan Rayonlararası Komitəsi Güney Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı tematik tədbir keçirirdi. 400 nəfərlik mədəniyyət evində qələbəlik olduğundan iynə atsan yerə düşməzdi. Tarixçi alim Seyidağa Onullahinin və xalq şairi Söhrab Tahirin çıxışlarından sonra suallar başladı. “İranda nə qədər azərbaycanlı yaşayır” sorğusuna sevimli şairimiz çox orijinal cavab verdi: “Fars dilini bilməklə Tehranı, əyalət mərkəzlərini gəzərsən, Azərbaycan dilini bilməklə isə bütün ölkəni kəndbəkənd dolaşmaq mümkündür”.
Söhrab Tahir bunu XX əsrin sonuna 29 il qalmış demişdi. Sizə təqdim olunan mətnin müəllifi XIX əsrin səyahətçisi britaniyalı Edvart H. Stirlingdir.

«Fars dilini bilmək bu ölkələrdə səyahətçiyə köməkçi olacaq; ancaq Türki dili hədsiz dərəcədə daha çox imkanlara sahibdir. Mən Türkiyədə indi danışılan dili nəzərdə tutmuram, Türkmanların dilini deyirəm. Bu dil İranın hər yerində danışılır və ya anlaşılır, özəlliklə köçəri tayfalar arasında.»

Bu sözləri Azərbaycan Türkcəsi haqqında Britaniyalı Edward H. Stirling öz səyahəti haqqında Mayor Arçerə şəxsi məktubunda yazıb. Edward H. Stirling səyahətini 1828-ci ildə Qacar dövlətinin ərazisindən başlayıb və Məşhəd―Sərəxs―Pəncdeh―Bala Mürğab―Meymənə―Sər-i Pol―Məzar-i Şərif―Kabul―Pişəvər yolu ilə Hindistana varıb.

Qaynaq: On the Political State of the Countries between Persia and India. By E. Stirling, Esq. // The Journal of the Royal Geographical Society of London. Volume 5. ― London: John Murray, 1835, p. 299.

 Qafarova Aynurə, BDU-nun tələbəsi