CƏNUBİ AZƏRBAYCANLILARLA BAĞLI BİR SUAL

Cənubi azərbaycanlıların, əsasən tələbələr və az saylı milli ruhlu ziyalılarla təmsil olunan milli-mədəni fəallar İran dövlətindən Əsas Qanunun 15-ci maddəsində Ana dilinin orta məktəbdə tədrisi ilə bağlı müddəasını həyata keçirməyi haqlı olaraq tələb edir və daim gündəmdə saxlayırlar. 15-ci maddədə həmçinin həqarətlə yerli və məhəlli dillər adlandırılan milli dillərin kütləvi informasiya vasitələrində istifadə edilməsinin azad olduğu elan edilir. Cənubi Azərbaycanda Əsas Qanunun verdiyi həmin hüquqdan bir sıra audio, video, yazılı, elektron vasitələr, pis-yaxşı, əsasən çox məhdud şəkildə, istifadə edirlər. İran R/TV və ya “Səda və sima”sı özünün “azəri” dilində az vaxt ərzində, sahə, məzmun baxımından ikinci dərəcəli verilişlərinin köməyi ilə Azərbaycan dilinin “səsi”ni, (fonetikasını və “sima”sını) leksika və qrammatikasını dəyişməyə böyük səy göstərir.

Belə olan halda, Cənubi azərbaycanlılar Əsas Qanunun verdiyi imkanlar daxilində Azərbaycan dilinin qeyd edilən KIV sahələrində işlənməsinə ciddi əhəmiyyət verməlidirlər. Bizim Cənubi Azərbaycan saytları kimi tanınan məhdud sayda saytlarla tanışlığımız göstərir ki, həmin saytları təşkil və idarə edənlərin əksəriyyəti Azərbaycan dilinin vəziyyətinə tamamilə biganədirlər və Əsas Qanunun onlara verdiyi hüquqdan istifadə etməyə qətiyyən maraq göstərmirlər. Həmin saytlarda bəzən millətin bəzi etnik hüquqlarından danışılır, onları müdafiə etmək istiqamətində tərpəniş edilir, lakin Azərbaycan dilindən qətiyyən istifadə edilmir.

Kənardan baxan müşahidəçi bunun səbəbini harada axtarmağı dəqiq müəyyən etməkdə çətinlik çəkir. Doğrudanmı, mərkəzi hakimiyyət xırda bir “yerli”, “məhəlli” saytın Azərbaycan dilində bir-iki material verməsinə icazə vermir. Bu, o qədər də inandırıcı görünmür, çünki elə sayt var ki, orada Azərbaycan dilində materiallar gedir.

Azərbaycan dilindən istifadə etməyən saytların sahiblərinin, idarə edənlərin ana dilinə xor baxmaqlarının səbəbini dəqiq müəyyən etmək çətinlik törədir. Bunun səbəbini bilən varsa, xahiş olunur, rəylərini bildirsinlər.

Azərbaycan dilini “unutmuş” iki Təbriz saytını qeyd etmək olar. Biri “tabrizebidar” adlanır. Biz onun “yatmıştəbriz” adlandırılmasını daha münasib hesab edirik. Çünki bu sayt dil məsələsində azərbaycanlıları yuxuya verdiyi halda, fars dilinin keşiyində ayıq-sayıq durur. İkinci sayt “tabrizeman” (bizimtəbriz -V.M.) adlanır. Saytın Azərbaycan dilinə münasibətini obrazlı şəkildə belə ifadə edə bilərik. Təbrizin maddi varlığı onlar üçün əziz, mənəvi varlığı – ana dili isə yaddır. Əvvəlki suala qayıdaraq, bir daha soruşmaq istəyirik ki, doğrudanmı, mərkəzi hakimiyyət Cənubi Azərbaycan, o cümlədən Təbriz saytlarına (hamısı ilə tanış olmadığımız üçün hamısı nəzərdə tutulmur) təbrizliər və bütün azərbaycanlılarla türkün ana dilində danışmağa icazə vermir?!

Vidadi